Fiodor Dostojewski ” BRACIA  KARAMAZOW ”, tłum. Babrara Beaupre,  Wydawnictwo MG , 2014

Fiodor Dostojewski  cytaty

„Czyż idąc na cierpienie, tym samym na wpół nie zmywasz zbrodni?”

„Trzeba w jakiś sposób cierpieć znowu dla naszego przyszłego szczęścia; trzeba okupić je jakąś nową męczarnią. Przez cierpienie wszystko się oczyszcza”.

„Nie możesz być na ziemi sędzią dopóty, dopóki nie będziesz świadom, iż sam nie jesteś bez winy”.

Fiodor Dostojewski nie był człowiekiem szczęśliwym. Był autodestrukcyjny i w życiu, i w twórczości. Jego utwory przytłaczają, wywołują u czytelnika zły nastrój, powodują wyciąganie wniosku, że życie jest okrutne. Taka właśnie jest powieść Bracia Karamazow, której najmocniejszą stroną są złożone portrety psychologiczne.

Poznajemy Fiodora Pawłowicza Karamazowa – wdowca, ojca trzech synów. Wychowaniem chłopców na początku zajmuje się służący, a później dalecy krewni lub zupełnie obcy ludzie. Karamazow to typ amoralny, ceniący przede wszystkim pieniądze i uciechy życia. Robiący różne niechlubne interesy i okradający własne dzieci. Synowie – Dymitr, Iwan i Alosza, już jako dorośli ludzie próbują nawiązać z ojcem bliższy kontakt. Jednak bardzo szybko przekonują się, że jest to niemożliwe.

Najstarszy – Dymitr, zawodowy wojskowy, jest typem pełnym sprzeczności. Żyje z dnia na dzień, robi długi, pije, wdaje się w bójki i pojedynki oraz  romansuje z kobietami. Nienawidzi ojca i nie kryje się z tym. To właśnie ta nienawiść i głoszenie jej przy każdej okazji, a także niefortunny zbieg okoliczności, sprawiają, że zostaje on posądzony i skazany za zabicie ojca. Ci, którzy go znają bliżej wiedzą, że nie byłby w stanie popełnić tego morderstwa.

Drugi z synów – Iwan to humanista, wykształcony i oczytany erudyta. Filozof snujący rozważania na temat moralności Rosjan. Dostojewski stworzył tę postać po to, żeby przez nią wyrazić swoje poglądy na temat wiary, katolicyzmu, istnienia Boga i szatana oraz grzechu, rozgrzeszenia i pokuty. Iwan toczy dyskusję z diabłem, jest na granicy szaleństwa.

Najmłodszy z braci – Alosza to jedyna pozytywna postać w powieści. Przez ojca, braci i wszystkich znajomych uważany za anioła. Jest spokojny, dobry, szczery, szlachetny i prawdomówny. Kocha swoich braci i stara się pomagać im w trudnych sytuacjach. Przeraża go otaczający świat, przejmuje ludzkie nieszczęście. Pragnie żyć godnie.

Oprócz trzech braci, w powieści występuje jeszcze jedna postać, niezwykle ważna. Jest nią nieślubny syn Karamazowa, Smierdiakow. Postać o skomplikowanym, spaczonym charakterze. Smierdiakow jest niezwykle inteligentny, ale w wyniku wychowania pozbawionego miłości nie posiada uczuć wyższego rzędu. Pragnie wprawdzie zainteresowania ze strony ojca i ze strony braci, ich akceptacji i zrozumienia, jednak odpychany i lekceważony zamyka się w sobie, udaje, przywdziewa maskę. Życie w ciągłym poniżeniu i w poczuciu krzywdy wzbudza w nim nienawiść i chęć zemsty. W sposób doskonały i perfidny, świadczący o jego nieprzeciętnym umyśle, dokonuje zabójstwa ojca. Zabójstwa, za które zostaje skazany Dymitr, i za które obwinia się Iwan.

Autor przedstawił w swoim dziele jeszcze szereg innych ciekawych postaci. Są kobiety, Katia i Grusza. O pierwszą rywalizują ze sobą bracia. O drugą ojciec i syn. Ta druga rywalizacja jest pełna namiętności i zatracania się w dążeniu do zdobycia ukochanej.

Ważną postacią jest starzec Zosima – mnich, mędrzec, który naucza zasad prawosławnej wiary. Cieszy się on wielkim poważaniem wśród wiernych przybywających do niego po radę. Najwierniejszym jego uczniem jest Alosza Karamazow.

Powieść Bracia Karamazow to świat doznań, przeżyć, rozterek, uwikłań. Determinacji i poznawania przyczyn ludzkiego postępowania i uwarunkowań psychologicznych. Portrety psychologiczne wplatają się ściśle w wątek kryminalny. Autor nie ograniczył się do przedstawienia samych faktów dotyczących zabójstwa. Widzimy postawy świadków i reakcje ludzi zebranych na sali. Skrajne sądy i emocje. Poznajemy mowy oskarżyciela i obrońcy, które są wymianą zdań na temat prawa, moralności, postaw religijnych, społecznych i politycznych.

Fiodor Dostojewski pisząc Braci Karamazow opierał się na własnych doświadczeniach życiowych. Sam borykał się z problemami finansowymi z powodu uzależnienia od hazardu. Sam był oskarżony, sądzony i zesłany na Sybir. Mowy sądowe, przytaczane w utworze, świadczą o tym, że pisarz znał doskonale wszystko, co było związane z prawem, dochodzeniem, wydawaniem wyroków. Mówiąc o genezie Braci Karamazow należy pamiętać o jeszcze jednym fakcie. Podczas odbywania kary na Syberii Dostojewski poznał oficera Ilińskiego skazanego za ojcobójstwo. Opisał go w swojej powieści Wspomnienia z domu umarłych. Po dwóch latach od wydania książki dowiedział się, że Iliński został zrehabilitowany i uniewinniony. Wtedy postanowił uwiecznić go w następnej swojej powieści. W Braciach Karamazow stworzył postać Dymitra, którego pierwowzorem był właśnie Iliński. Książka miała zapoczątkować cykl powieści. W następnym tomie zamierzał opisać losy Aloszy opierając się na faktach z życia autentycznej postaci – studenta Dymitra Karakozowa powieszonego za przygotowywanie zamachu na cara. W planach miał też opisanie dalszych losów Iwana. Niestety śmierć pisarza nie pozwoliła na zrealizowanie tych planów. Bracia Karamazow są ostatnią powieścią napisaną przez Fiodora Dostojewskiego.

Do Braci Karamazow sięgnęłam po raz kolejny wiedziona ciekawością. Chciałam zapoznać się z nowym przekładem, którego dokonała Barbara Beaupre. Miałam nadzieję na inne, nowe spojrzenie. Nie zawiodłam się. Wszystkie emocje zostały odmalowane z dokładnością i wielkim kunsztem a mroczne przeżycia bohaterów oddane idealnie. Nie lada odwagi potrzeba, żeby przystąpić do tłumaczenia pozycji już znanej i uznanej. Barbarze Beaupre udało się to znakomicie. Polecam z pełnym przekonaniem.

Elma